Του Γιώργου Ψαχαρόπουλου*

Ένας δείκτης σοσιαλισμού του εκπαιδευτικού μας συστήματος θα μπορούσε να είναι η δωρεάν παροχή Παιδείας. Όμως, όπως ακόμη και οι πέτρες γνωρίζουν στην Ελλάδα, η Παιδεία είναι δωρεάν μόνο στη θεωρία Οι ιδιωτικές δαπάνες για την Παιδεία αρχίζουν από το Νηπιαγωγείο και τελειώνουν στο Μεταπτυχιακό. Σύμφωνα με τις μελέτες των Φιλελευθέρων, οι ιδιωτικές δαπάνες στη χώρα μας ξεπερνούν τις αντίστοιχες δημόσιες, εξασφαλίζοντας μια παγκόσμια πρωτοτυπία: είμαστε οι μοναδική χώρα στον κόσμο που πληρώνουμε ιδιωτικά τόσα πολλά χρήματα για να μορφώσουμε τα παιδιά μας – την ίδια στιγμή που η συμμετοχή του Κράτους στην Παιδεία θυμίζει τραγωδία.

Πηγή: ΟOΣΑ, 2001 και δικοί μας υπολογισμοί για την Ελλάδα

Ένας ακόμη δείκτης σοσιαλισμού της Παιδείας είναι η ευκολία πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για τους φτωχότερους. Σύμφωνα όμως με μελέτη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι αντιλαϊκό, δηλαδή οι φτωχότεροι επιδοτούν τους πλουσιότερους στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ακόμη χειρότερα, μόνο οι έχοντες και κατέχοντες θρυμματίζουν τα στεγανά των περιορισμένων θέσεων για ΑΕΙ/ΤΕΙ: οι περίπου 70.000 Έλληνες φοιτητές εξωτερικού που επιλέγουν ελεύθερα τις σπουδές τους σίγουρα δεν προέρχονται από τις φτωχότερες οικογένειες. Όσοι διαθέτουν χρήματα φεύγουν έξω για να σπουδάσουν ό,τι πραγματικά θέλουν, όχι ότι ορίσει το Υπουργείο στον καθένα.

Όσον αφορά την αποχή από τις εξετάσεις (επομένως και από το Απολυτήριο Λυκείου), τα σχολεία στις φτωχότερες περιοχές έχουν περίπου τριπλάσιο ποσοστό αποχής στις εξετάσεις της Γ΄ Λυκείου (2000), σηματοδοτώντας έναν αξιόπιστο δείκτη αποκλεισμού. Το παραπάνω παρουσιάζεται στον Πίνακα 2. Ακόμη η παταγώδης αποτυχία στην Β’ Λυκείου πέρσι και λιγότερο φέτος, μείωσε τον αριθμό των αποφοίτων Λυκείων κατά 25.000, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΟΛΜΕ. Όπως είναι φυσικό, ο αποκλεισμός αυτός έπληξε περισσότερο τους φτωχότερους.

Ένας ακόμη δείκτης σοσιαλισμού είναι η επίδοση των σχολείων σε “πλούσιες” και “φτωχές” περιοχές (Πίνακας 3). Όσο λιγότερη ταξικότητα υπήρχε στο σύστημα, τόσο μικρότερες θα ήταν οι διαφορές στην επίδοση. Κλασσικό παράδειγμα η Αττική με τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Όπως δείχνει ο Πίνακας 3, ανάμεσα στα δημόσια σχολεία σε “φτωχές" περιοχές και αυτά των “πλουσίων” υπάρχουν τεράστιες διαφορές στην επίδοση, υπέρ των πλουσιοτέρων. Σαν συνέπεια, ακόμη και στα “δημόσια και δωρεάν” ΑΕΙ, οι πλουσιότεροι έχουν το πάνω χέρι.

Η σημερινή κατάσταση στην εκπαίδευση κάθε άλλο παρά “υπέρ του λαού” είναι παρά τις αντίθετες φραστικές διαβεβαιώσεις. Αν σοσιαλισμός σημαίνει το συμφέρον των περισσοτέρων, τότε η πολιτική της Κυβέρνησης στην Παιδεία έχει αποτύχει παταγωδώς. Η σοσιαλιστική Παιδεία έχει καταφερθεί κατά του λαού.

Για να αλλάξουν ριζικά τα πράγματα, χρειάζεται η πολιτική να δώσει σημαντικό μέρος της εξουσίας της στις αποφάσεις των πολιτών. Χρειαζόμαστε περισσότερη ελευθερία επιλογών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, και απεμπλοκή του κρατικοκεντρικού σχεδιασμού από τον ασφυκτικό έλεγχο των εκπαιδευτικών μονάδων. Η φιλελευθεροποίηση της εκπαίδευσης και η δύναμη του πολίτη θα διορθώσουν πολλές από τις σημερινές αδικίες, που διαπράττονται στο όνομα της προστασίας των πολλών.

*Βουλευτή Επικρατείας των Φιλελευθέρων