του Γιώργου Ψαχαρόπουλου*

Συχνά αναφέρεται στον τύπο η αδυναμία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος να προσφέρει ποιότητα στον μαθητή. Η ποιότητα της εκπαίδευσης δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με την επιλογή φοίτησης. Λογικό είναι, δηλαδή, να υπάρχουν καλύτερα και χειρότερα σχολεία, και εξίσου εύλογη θα πρέπει να είναι η δυνατότητα κάθε μαθητή να επιλέξει ο ίδιος το που θα εγγραφεί και που θα φοιτήσει. Άλλωστε η φοίτηση σε ένα καλό σχολείο επηρεάζει αποτελέσματα όπως το απολυτήριο Λυκείου, την εισαγωγή σε ΑΕΙ/ΤΕΙ και τη μελλοντική εργασιακή καριέρα του αποφοίτου.

Μία από τις σύγχρονες τάσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα, είναι η δύναμη του μαθητή να επιλέγει ο ίδιος το σχολείο που θα φοιτήσει. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν πως η δύναμη της αποκεντρωμένης αξιολόγησης μέσω της επιλογής του τελικού χρήστη μπορεί να βελτιώσει δραστικά τα εκπαιδευτικά συστήματα. Όταν υπάρχουν κίνητρα και αντικίνητρα που σχετίζονται με την επιλογή του μαθητή, κάθε σχολείο κοιτάει να γίνει καλύτερο. Έτσι, όλη η εκπαίδευση βελτιώνεται.

Στην Ελλάδα, υπάρχουν σχολεία με πολύ διαφορετικά αποτελέσματα επίδοσης, όπως αυτές καταγράφηκαν στις γενικές εξετάσεις της Γ΄ Λυκείου τον προηγούμενο χρόνο (2000). Εντύπωση, όμως, προκαλεί το γεγονός της διαφορετικότητας σε γειτονικά σχολεία. Δηλαδή, σχολεία που δέχονται μαθητές με ανάλογο αν όχι το ίδιο κοινωνικοοικομικό υπόβαθρο εμφανίζουν μεγάλες διαφορές στις επιδόσεις. Αυτό εγείρει για μία ακόμη φορά το ζήτημα της αξιολόγησης και της παροχής κινήτρων στις εκπαιδευτικές μονάδες, αλλά και τη δυνατότητα επιλογής σχολείου.

Όπως δείχνει ο Πίνακας 1, ακόμα και σε περιοχές που χαρακτηρίζονται “πλούσιες” και με ανεβασμένο μορφωτικό επίπεδο, η διαφορά επίδοσης είναι υπολογίσιμη. Έτσι, γειτονικά σχολεία στην Κηφισιά και τη Βούλα μπορεί να διαφέρουν κατά 2 μονάδες στην επίδοση των μαθητών, παρά το γεγονός πως προσελκύουν μαθητές με ανάλογο κοινωνικό υπόβαθρο. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί.

Η διαφορά στην εκπαιδευτική πράξη, όμως, φαίνεται καλύτερα στη σύγκριση γειτονικών δημόσιων-ιδιωτικών σχολείων (Πίνακας 2). Για παράδειγμα στη Λάρισα, υπάρχει μια διαφορά επίδοσης που προσεγγίζει τις 4 μονάδες στα Μαθηματικά. Στη Νέα Σμύρνη, ένα δημόσιο και ένα ιδιωτικό σχολείο εμφανίζουν διαφορά επίδοσης 5 μονάδων στην Ιστορία της 1^ης Κατεύθυνσης, αποκλείοντας ουσιαστικά τους μαθητές του πρώτου από τις καλύτερες θέσεις στα Πανεπιστήμια και εισάγοντας εύκολα τους μαθητές του δευτέρου.

Οι μεγάλες διαφορές στην επίδοση όμως δεν αφορούν μόνο στο δίπτυχο δημόσια-ιδιωτικά σχολεία. Υπάρχουν και γειτονικά δημόσια σχολεία στην Αθήνα με ανεξήγητες διαφορές στην επίδοση. Ο Πίνακας 3 δείχνει πως οι διαφορές αυτές μπορεί να ξεπερνούν τις 3 μονάδες, για σχολεία στην Αθήνα που γεωγραφικά απέχουν ελάχιστα.

Το Υπουργείο θα μπορούσε πολύ εύκολα να γεφυρώσει την ανάγκη παροχής κινήτρων στην εκπαιδευτική μονάδα με το εύλογο δικαίωμα του μαθητή να επιλέγει ο ίδιος το σχολείο της αρεσκείας του. Θα αρκούσε αν έδινε οικονομικά κίνητρα στα σχολεία που τα πηγαίνουν θαυμάσια, ενώ προέτρεπε σε βελτίωση τα σχολεία που έχουν μείνει πίσω. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα επέλεγαν σχολεία ανάλογα με τις ανάγκες τους αλλά και οι καθηγητές θα είχαν περισσότερα οικονομικά κίνητρα να βελτιώσουν την επίδοση των μαθητών τους.

Θέτουμε τα παραπάνω στοιχεία υπόψη των ενασχολούμενων με την εκπαίδευση και προτρέπουμε το Υπουργείο να ξεκινήσει διάλογο με τους φορείς για αυτά τα πολύ σημαντικά ζητήματα. Εμείς θα επανέλθουμε με ωφέλιμες για την Παιδεία τεκμηριώσεις.

* Βουλευτή Επικρατείας των Φιλελευθέρων